Door een aantal veranderingen tussen mij en mijn werkgever ben ik recent een onderzoeker geworden die niet verbonden is aan een instituut. Hoewel dat in principe tijdelijk van aard is, zie ik, nu dat een feit is, ineens allerlei mogelijkheden. Eén daarvan is het ontwikkelen van een heel ander model van onderzoek doen. Ik zie mezelf nu als een onafhankelijk zelfstandig onderzoeker (OZO!).

In de regel wordt onderzoek op instituten (universiteiten en hogescholen) op drie manieren gefinancierd: vanuit de eerste geldstroom; vanuit de tweede geldstroom; vanuit de derde geldstroom (http://nl.wikipedia.org/wiki/Geldstroom_%28wetenschap%29). Onderzoek aan andere particuliere instituten (ondernemingen) meestal vanuit de tweede en derde geldstroom (als je dat zo mag noemen). Waar het op neer komt is dit: er wordt onderzoek gedaan betaald uit de generieke inkomsten; uit de specifieke inkomsten waar aanvragen voor gedaan moeten worden (b.v. bij NWO); of het onderzoek vindt in opdracht van een derde plaats en wordt daardoor betaald.  Uiteraard zijn er varianten en tussenvormen. Zo zullen er ongetwijfeld particuliere onderzoeksinstellingen zijn die een deel van hun generieke budget besteden aan door henzelf geïnitieerd onderzoek. Van kleine zelfstandige onderzoekers heb ik dat echter nog nooit gehoord en mijn vraag is nu, zou dat wel kunnen? De achtergrond van de vraag is deze: een van de redenen dat ik geen onderzoek meer doe voor een instituut is dat ik meer vrijheidsgraden nodig had, vond ik. Aan elk instituut zijn de vrijheidsgraden altijd in meer of mindere mate beperkt. In andere woorden, binnen instituten moet je je aan meer regels houden dan wanneer je iets voor jezelf doet. Het probleem van iets voor jezelf doen is: hoe vind je er tijd (=geld) voor? Behalve onderzoek in opdracht dat toevallig precies binnen je eigen interesse ligt, wordt onderzoeken dan al snel een hobby. Dat is in principe niet erg, maar de kans dat je een (deel van) gedegen onderzoek dan ook binnen afzienbare tijd afkrijgt is gering. Kijk bijvoorbeeld naar de promovendi die hun onderzoek naast hun werk doen en er soms rustig 10 jaar over doen. Geen probleem, maar niet wat ik wil.

Wat ik wil is door onderzoek- en ontwikkelwerk tijd creëren voor mijn eigen ‘onderzoeksprogramma’. Simpel gezegd moet ik dan zorgen dat ik opdrachten binnenhaal die niet al mijn tijd opslokken, maar wel genoeg opleveren, zodat ik ook aan mijn eigen onderzoeksvragen kan werken. Toch heb ik nog iets meer ambitie. Ik wil namelijk ook maatschappelijk relevant onderzoek doen en ook iets in mijn model inbouwen dat die relevantie garandeert. Zoals de verschillende geldstromen van de instituten dat ook (proberen te) doen. Mijn plan is als volgt:

  1. Ik stel mijn eigen onderzoeksprogramma op (op basis van mijn eerder onderzoek);
  2. Ik verwerf opdrachten (onderzoek of ontwikkeling) die daaraan gerelateerd zijn;
  3. Met de opdrachten draag ik ook bij aan mijn eigen onderzoeksvragen;
  4. De opdrachtgevers dragen zo (direct of indirect) ook bij aan mijn onderzoeksprogramma.

Eigenlijk is het misschien wel een vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen: opdrachtgevers kiezen mij als opdrachtnemer, omdat ze achter mijn onderzoeksprogramma staan. Zoals we ook graag bij een restaurant gaan eten waar psychiatrische patiënten begeleid aan het werk zijn, of we een merk chocolade kopen omdat het merk ook bijdraagt aan verbetering van de leef- en werksituatie van de cacaoboeren.

Uiteraard doe ik onderzoek nooit alleen en ga ik dus samenwerkingen aan. Zo blijf ik waarschijnlijk indirect wel verbonden aan instituten en kan ik zo meedingen naar tweede geldstroomonderzoek, waarmee de maatschappelijk relevantie ook weer voor een deel gegarandeerd is.

Het is nog maar een plan en een idee. Ik ga eerst maar eens mijn onderzoeksprogramma opstellen. Binnenkort hopelijk meer. Tenzij ik natuurlijk hiermee de plank volledig missla en niet eens de kans (tijd/geld) krijg om er aan te beginnen…..